Cari amighi radioascoltadori de ła Radio Brasil Talian inte’l Rio Grande do Sul, Braziłe e inte’l mondo! Inte’l ùltemo artìgolo gavemo parlà de’l łibro “Ti Tazi Senpre Te Parli Mai”, biłengue, in Tałian (Veneto Braziłian) e Itałiano, da Catia Dal Molin, co ła tradusion par el Tałian da Alessandro Mocellin. In cuesto artìgoło ndemo parlar, tra tanti artìgołi inportanti rento el łibro, de’l artìgoło de’l Dott. Alessandro Mocellin, che fa ła “Rełasion Tègnego-Lenguìstega so’l Tałian, a dir el “Veneto Braziłian”. Peculiarità, identità, contaminasion.”

Cuesto artìgoło da Alessandro Mocellin el ze stá el primo artìgoło sientìfego e univarsitario che ga resercà cosa zeło el Tałian e cuała só rełasion tra ła Lengua Veneta e altre łengue, una volta che soło inte’l ano 1989 se ga scominsia a doparar el tèrmene “Talian” cuá in Brazile. Fin 1989 cuesta łengua zera ciamà de Veneto Braziłian, Veneto Sul Rio Grandense o anca Diałeto Veneto.

Secondo Alessandro Mocellin, “El “Tałian”, o Vêneto brasileiro, el ze ła łengua parlada tra i desendenti de emigradi de pasaporto itałian in Braziłe, sora de tuto inte i Stadi meridionałi de ła Federasion Braziłiana. Tra cuełi che i ze rivài inte łe tere de cołonizasion łe ùlteme diezene de l’Otosento e i inisi de’l Novesento, na conta spartìa in senso rejonałe, ndove che tute łe statìsteghe łe ze in acordo, ła evidensia na gran majoransa de Veneti. I prinsipałi sostenjidori de’l tèrmene “Tałian” i ze de l’idèa che ’sta denomenasion ła sie pì coreta (respeto a “Veneto braziłian”) parché ła descrivarìa mejo el fenòmeno de migrasion, drio ’sto siłozizmo: visto che i emigradi de pasaporto itałian i venjeva da aree difarente de’l Renjo de Itałia, ałora i só desendenti i parlarà na łengua de insenbramento tra parlade difarente.”

Ma sarà che ze coreta cuesta teze de che se metemo insieme parsone che parla łengue diverse, łora cueste parsone scominsiarà a parlar una nova łengua, creà da mescołansa tra łe difarente łengue?

Inte’l só artìgoło, Alessandro Mocellin responde cuesta domanda e anca parla de ła só vizita e intarvista fata inte’l munisipio de Ivorá: “So’l fiło de ła rełasion łenguìstega ma anca sosiołenguìstega tra łengue (veneto e furlan) che łe ze visine inte ła Venesia stòrega e che łe ze ancora pì łigàe in Rio Grande do Sul, pa’l fato che ła rełasion tra de łore ła pol ciarir ła cuestion terminołòzega de’l “Tałian”, A ze asè senjifegadivo el cazo de Ivorá – che’l ze stà Nova Udine, inte ła Quarta Colônia de Imigração Italiana, co popołasion che ła se definise comunità meza veneta e meza furlana – dove ch’A go podesto de parsona intarvistar un poco serti furlanòfoni, a dir parlanti łengua furlana, che i me ze stà prezentài come “i ùltimi” che ancora i parla furlan. A se varde ben che i furlanòfoni i spesifegava de tenjerghe in manjera partegołare a ła só identità łenguìstega, ma inte’l steso momento i viveva ła comunità declarando de èsar anca venetòfoni, tanto che go podesto asìstar a un spetàcoło teatrałe fato in veneto braziłian, dove che anca desendenti de furlani i resitava in veneto. Cuel che inte ’sto contesto davero intaresante A go podesto verifegar el ze che i desendenti de i veneti i parla veneto, e che i desendenti de i furlani i mantien el furlan ma i parla anca veneto.”

Come parte de la concluzion, Alessandro dize che “A se ga da poder afermar co corajo, e co ła sertesa de na baze sientìfega de refarimento, che’l cusidito “Tałian” no’l ze mìa “un misioto de diałeti itàłeghi”, e njanca “ła varsion sul-brasileira de l’itałian” o altre sirconlocusion indefinìe: cueło che’l vien definìo “Tałian”, in realtà, altro no’l ze che ła version sul-brasileira de ła łengua veneta, esportà da i emigrài venetòfoni, co łuri rivà in Braziłe, che ła se ga dezvełupà par major cuantità e justa medietà respeto a łe altre parlade de l’arco subalpin, che ła ze stà adotà parfin da i desendenti mìa venetòfoni.”

Marcos Daniel Zancan

talian@ctism.ufsm.br